Κουντουριώτης-Μαυροκορδάτος.
Οι αίτιοι της ήττας
Ἡ δυστυχία εἶναι ὅτι οἱ δυὸ μεγαλοκέφαλοί μας Μαυροκορδάτος καὶ Κωλέτης ζηλεύει ἕνας τὸν ἄλλον, κι᾿ ὅ,τι καλὸ κάμη ὁ ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς τὸ χαλάγει ὁ ἄλλος. Δία νὰ μὴν πάγη ὁ Κωλέτης, καθὼς ἦταν διαταμένος, μὲ τοὺς Ρουμελιῶτες, τὸ χάλασε αὐτὸ ὁ Μαυροκορδάτος καὶ ῾νέργησε καὶ πάγει κεφαλὴ ὁ Κουντουργιώτης. Κι᾿ αὐτὸ τὸ σκέδιον ἦταν τοῦ Μαυροκορδάτου, νὰ μὴν γένη τίποτας καλὸ εἰς τὴν πατρίδα, καθὼς δὲν ἔγινε.
Διορίζεται ὁ Κουντουργιώτης, διορίζει καὶ τὸν Σκούρτη τὸ Νυδραῖον ἀρχιστράτηγόν του, κι᾿ ὅσο ἤξερε ὁ ἕνας ἤξερε κι᾿ ὁ ἄλλος ἀπὸ πόλεμον. Τότε μπῆκαν σὲ δυσαρέσκεια ὅλοι οἱ σημαντικοὶ ἀρχηγοὶ ὁποῦ ῾ταν ἐκεῖ, ὁποῦ εἴδανε τὸ Σκούρτη ἀρχιστράτηγον ἀπάνου– εἰς τὸν Καρατάσιον, εἰς τὸν Καραϊσκάκη, εἰς τὸν Χατζηχρῆστο, εἰς τὸν Τζαβέλα καὶ εἰς τοὺς ἄλλους. Ὁ Κουντουριώτης, κουτός, ἀφοῦ εἶδε ὁποῦ ῾ναι αὐτὸς ἀμαθὴς ἀπὸ αὐτά, ἀντὶς νὰ βάλη ἀρχηγὸν νὰ σώση τὴν πατρίδα κι᾿ αὐτὸς νὰ δοξαστῆ, κατὰ δυστυχίαν ἀπὸ τὸ «ὅμως» δὲν ξέρει ἄλλο, καὶ ἔβαλε τὸν Σκούρτη νὰ διοικήση καὶ νὰ ὁδηγήση καὶ τοὺς ἀρχηγοὺς τῆς ξηρᾶς ὁ θαλασσινός, ἁπλὸς ἀξιωματικὸς – οὔτε καὶ τῆς θάλασσας τὸν πόλεμον δὲν τὸν γνώριζε καλά. Ἔλεγε τῶν στεργιανῶν, «Ὄρτσα, πότζα!» Ἐκεῖνοι ἔλεγαν «Τί λέγει αὐτός, γαμῶ τὸ καυλί τ᾿ ;» Τέλος πάντων ὁ πατριωτισμὸς ὅλων αὐτεινῶν καὶ τῆς συντροφιᾶς τους, ἡ ψύχωση τῆς φατρίας καὶ ἡ διαίρεση κι᾿ ὁ ἐνφύλιος πόλεμος καὶ ἡ διχόνοια τῶν μεγαλοκέφαλων Κωλέτη καὶ Μαυροκορδάτου, διὰ νὰ μὴν δοξαστῆ ὁ ἕνας καὶ χάση ὁ ἄλλος, καὶ τὸ «ὅμως» τοῦ Σκούρτη καὶ τὸ «καυλί» τῶν Ρουμελιώτων – ὁ Μπραΐμης μπῆκε στὴ Πελοπόννησο καὶ τὴν ἔκαμε γῆ Μαδιὰμ ὄχι ἀπὸ τὴν παληκαριὰ τῶν Ἀράπηδων, ἀλλὰ ἀπὸ αὐτὰ ὁποῦ λέγω.
(Στρατηγοῦ Μακρυγιάννη – Ἀπομνημονεύματα,Βιβλίον Α´, Κεφ. ἕβδομον)
«Εντός τού χωριού Σχινόλακκα ωχυρούντο ο στρατηγός Τσάμης Καρατάσσος μετά 200 μόνον ανδρείων καί μαχίμων Μακεδόνων εναντίον δέ αυτού εκινήθη τότε ο στρατάρχης Ιμπραήμ πασάς μετά 3000 Αιγυπτίων τακτικών στρατιωτών καί 1000 Αλβανών πεζών, μετά 700 ιππέων Μαμελούκων φέρων 10 ορεινά τηλεβόλα. Εις στιγμήν κινδύνου, έδραμον πρός επικουρίαν του από τού Βουφράσου, χωρίου απέχοντος 1 1/2 ώραν από τήν Σχινόλακκα, οι οπλαρχηγοί Γεώργιος Γρηγοριάδης μέ τόν Αδάμ Παπατσώρη μέ 500 Αρκαδίους, ο Γεώργιος Γιατράκος μέ 500 Λακεδαιμονίους, ο Χατζηχρήστος, ο Αγγελής Γάτσος, καί Ευάγγελος Κοντογιάννης μέ 1400 Ρουμελιώτας στρατιώτας, οίτινες φθάσαντες εις απόστασιν τετάρτου τής ώρας από τού πεδίου τής μάχης δέν επρόφθασαν νά οχυρωθώσιν.
Τότε επιπεσόν κατά διαταγήν τού Ιμπραήμ τό ιππικόν τών Μαμελούκων υπό τήν διοίκησιν τού αντιστρατήγου Ρισβάν μπέη, τούς έτρεψεν εις άτακτον φυγήν, τούς κατεδίωξεν εις αρκετόν διάστημα καί κατέκοψεν έως 45 εξ εκείνων. Οι Αρκάδιοι μετά τών Λακεδαιμονίων καί λοιπών Ελλήνων διασωθέντες κατέφυγον εις Λιγουδίσταν κωμόπολιν τής Τριφυλίας, όπου εστρατοπέδευον ο Αθανάσιος Γρηγοριάδης μέ τόν θείον αυτού Διονύσιον Παπαθεοδώρου, τούς Παπατσωραίους καί Κωνσταντίνον Μέλιον μέ 1000 Αρκαδίους στρατιώτας. Γενομένης δέ ραγδαίας βροχής, μετά αστραπών καί βροντών επωφελήθη τού σκότους καί τής κακοκαιρίας ταύτης ο Καρατάσσος καί διέφυγεν μέ τούς στρατιώτας του.»
Οι Τριφύλιοι (Αρκαδινοί) στόν αγώνα τού ’21, Στάθη Παρασκευοπούλου, 1973
Ὁ θάνατος τοῦ Ὁπλαρχηγοῦ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΞΥΔΗ
Γράφει ο Βουφραδιώτης
Σαν σήμερα, στις 7 Απριλίου 1825, σκοτώθηκε στη μάχη που έγινε στο χωριό Κρεμμύδια ο σημαντικότερος της οικογένειας των Ξυδαίων, ο Θύμιος-Αναγνώστης.
Από τα αυτόγραφα γράμματά του φαίνεται ότι ήταν εγγράμματος και είχε και τον εκκλησιαστικό τίτλο του Αναγνώστη. Είναι βεβαιωμένο ότι υπηρετούσε στην αυλή του Αλή-πασά.
Εκεί άλλωστε έμαθε τη στρατιωτική τέχνη. Άγνωστο, αν ξεκίνησε ως όμηρος, γιατί πάντα ο Αλή-πασάς συνήθιζε να κρατάει ομήρους γόνους επιφανών οικογενειών, για να τις ελέγχει, ή στρατολογήθηκε λόγω των ικανοτήτων του.
Με την έναρξη, ωστόσο, της Επανάστασης κατεβαίνει στη Ναυπακτία και ηγείται σώματος 600 ανδρών στην πολιορκία της Ναυπάκτου, όπου και πληγώνεται.
Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες στη Ρούμελη, μέχρις ότου, απογοητευμένος από τις αντενέργειες των καπεταναίων της περιοχής που τον θεωρούσαν αντίζηλο στην στρατιωτική αρχηγία των Ναυπακτιακών όπλων, αναγκάστηκε να περάσει στην Πελοπόννησο και να ενταχτεί με το σώμα του σε εκείνο του στρατηγού Ανδρέα Λόντου.
Εκεί συμμετείχε σε πολλές μάχες και πολιορκίες, όπως στην Πάτρα, στη Βοστίτζα, στην Ακράτα.
Ξαναπέρασε στη Ρούμελη και έλαβε μέρος στη μάχη της Καλιακούδας (28 Αυγούστου 1823). Επιστρέφοντας στην Πελοπόννησο, ανέλαβε στα τέλη του 1823 πολιτάρχης Τριπολιτσάς.
Την 1 Δεκεμβρίου 1824 το Βουλευτικό ενέκρινε την προαγωγή του σε στρατηγό. Ενώ ήταν πολιτάρχης, διεκπεραιώθηκε στη Ρούμελη και έλαβε μέρος στη μάχη της Άμπλιανης (14 Ιουλίου 1824). Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου ακολούθησε πιστά τις διαταγές της Διοίκησης (πρόεδρος του Εκτελεστικού ο Γ. Κουντουριώτης).
Το τέλος του γενναίου οπλαρχηγού ήλθε στις 7 Απριλίου 1825 στο Κρεμμύδι.
Ο πολιτάρχης-στρατηγός είχε λάβει διαταγή να εκστρατεύσει κατά των Αράβων. Εκεί έδειξε απαράμιλλο θάρρος και ανδρεία, αλλά κάτω από τη στρεβλή διοίκηση ενός άπειρου θαλασσινού η μάχη χάθηκε, και ο ίδιος, τελικά, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στη μάχη στα Κρεμμύδια.
Η νίλα στο Κρεμμύδι, από τον ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ, του Δ. Φωτιάδη (εκδ. Κέδρος,1959)
Η περιγραφή της μάχης, από τον Σπυρίδωνα Τρικούπη
Οἱ Φοβερές Σημαῖες, ξεδιπλωθεῖτε στόν Ἀέρα! ΓΑΛΑΝΟΛΕΥΚΟ blog 